چارت سازمانی چیست؟
چارت سازمانی (Organizational Chart) یا نمودار سلسله مراتبی، نمایشی گرافیکی از ساختار سازمان است که روابط گزارش‌دهی و زنجیره‌های فرماندهی را در سازمان نشان می‌دهد. معمولاً نام و عنوان شغلی افراد یا موقعیت‌های شغلی درون جعبه‌ها یا دایره‌ها نمایش داده می‌شود و خطوطی آن‌ها را به سایر کارمندان و دپارتمان‌ها متصل می‌کند. با نگاه به چارت سازمانی، می‌توان به سرعت متوجه طراحی ساختار سازمان، تعداد سطوح و جایگاه هر کارمند در سازمان شد.همچنین چارت سازمانی یکی از الزامات اصلی استاندارد ایزو 9001 هم بوده که براساس چارت سازمانی شرکت، شرح شغل تعریف میگردد.
هدف چارت سازمانی
در گذشته، چارت سازمانی عمدتاً توسط واحد منابع انسانی، رهبران کسب‌وکار و کارکنان جدید استفاده می‌شد. منابع انسانی مسئول به‌روزرسانی این چارت با اضافه‌کردن کارکنان جدید یا تغییر موقعیت‌ها بود. رهبران سازمان از چارت سازمانی در ارائه‌ها، توجیه اضافه یا کاهش تعداد نیروها و تعیین موقعیت‌های مناسب برای تغییر شغلی استفاده می‌کردند.
برای کارکنان جدید، چارت سازمانی ابزاری حیاتی است که به آن‌ها کمک می‌کند اسامی و عناوین شغلی همکاران را یاد بگیرند و جایگاه خود را در ساختار کلی سازمان درک کنند. این ابزار می‌تواند به هر کارمندی کمک کند اطلاعاتی مانند اسامی همکاران، عکس‌ها و پروفایل حرفه‌ای یا شخصی آن‌ها را به راحتی در دسترس داشته باشد.
مزایای نرم‌افزار مدرن چارت سازمانی
نرم‌افزارهای مدرن چارت سازمانی معمولاً بر پایه فضای ابری هستند و به‌روزرسانی‌ها به صورت خودکار و هم‌زمان ذخیره می‌شوند. این نرم‌افزارها علاوه بر منابع انسانی، امکان ویرایش را برای مدیران و کارکنان نیز فراهم می‌کنند.
کارمندان می‌توانند عکس‌های خود را بارگذاری کنند یا اطلاعات شخصی مانند علاقه‌مندی‌ها و فعالیت‌های خارج از کار را اضافه کنند. این داده‌ها، روابط انسانی را بهبود بخشیده و به تعامل بیشتر بین همکاران کمک می‌کند.
کاربردهای چارت سازمانی
کاربردهای چارت سازمانی- آشنایی کارکنان جدید
کارمندان جدید به کمک چارت سازمانی می‌توانند به راحتی نقش‌ها، وظایف و همکاران خود را بشناسند. این ابزار به آن‌ها کمک می‌کند اسامی و وظایف افراد را به خاطر بسپارند و به سرعت با محیط کار جدید سازگار شوند.
- افزایش بهره‌وری کارکنان
کارکنان زمان زیادی را صرف پیدا کردن افراد یا اطلاعات می‌کنند. با استفاده از چارت سازمانی، این جستجوها سریع‌تر انجام شده و زمان تلف‌شده کاهش می‌یابد.
- ارتباط با کارکنان دورکار
در شرایطی که بسیاری از افراد دورکاری می‌کنند، چارت سازمانی ابزاری مؤثر برای ایجاد ارتباط و تعامل بین کارکنان است.
- شناسایی فرصت‌های رشد شغلی
چارت سازمانی به کارکنان کمک می‌کند فرصت‌های رشد و نقش‌های موجود در سازمان را شناسایی کرده و مهارت‌های خود را توسعه دهند.
چالش‌های چارت سازمانی سنتی
چارت‌های سنتی اغلب به صورت اسناد ایستا بودند که به‌روزرسانی آن‌ها زمان‌بر بود و خیلی سریع غیرقابل‌استفاده می‌شدند. همچنین، این نوع چارت‌ها در تطبیق با ساختارهای خلاقانه‌تر و مسطح‌تر سازمانی امروزی با چالش مواجه هستند.
نرم‌افزارهای مدرن چارت سازمانی، این ابزار را از یک سند ساده به منبعی حیاتی و کاربردی برای همه کارکنان تبدیل کرده‌اند. این ابزار نه‌تنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بلکه به تقویت روابط بین کارکنان و ایجاد محیط کاری شادتر کمک می‌کند.
انواع چارت سازمانی
ساختار سازمانی در شرکت های مختلف متفاوت است چون هرکدام از شرکت ها ساختار متفاوتی بهره میبرند. در زیر به برخی از عناوین مهم در چارت های سازمانی مختلف در شرکت های متفاوت اشاره میکنیم که میتوانید برای رسم نمودار سلسله مراتبی در نظر داشته باشید.
-
چارت سازمانی در شرکت‌های تولیدی
چارت سازمانی در شرکت‌های تولیدی معمولاً بر اساس فرآیند تولید طراحی می‌شود و شامل بخش‌های زیر است:
- مدیریت کل: مسئول نظارت بر کل سازمان و اطمینان از دستیابی به اهداف استراتژیک.
- مدیریت تولید: شامل مهندسان و تکنسین‌هایی است که فرآیند تولید را برنامه‌ریزی، نظارت و بهینه‌سازی می‌کنند.
- کنترل کیفیت: این بخش مسئول بررسی استانداردهای کیفیت محصولات و جلوگیری از مشکلات تولید است.
- مهندسی و تحقیق و توسعه (R&D): طراحی محصولات جدید و بهبود فرآیندها از وظایف اصلی این بخش است.
- انبارداری و لجستیک: مدیریت موجودی مواد اولیه و محصولات نهایی، و هماهنگی حمل‌ونقل بر عهده این بخش است.
- فروش و بازاریابی: تمرکز بر تحلیل بازار، فروش محصولات، و تبلیغات.
- منابع انسانی: مسئول جذب نیرو، آموزش کارکنان، و مدیریت روابط کاری.
در شرکت‌های بزرگ‌تر، ممکن است چارت شامل زیرواحدهایی مانند برنامه‌ریزی تولید، تعمیرات و نگهداری، و مدیریت پروژه باشد.
-
چارت سازمانی در شرکت‌های بازرگانی
چارت سازمانی در شرکت‌های بازرگانیساختار شرکت‌های بازرگانی معمولاً انعطاف‌پذیر و مشتری‌محور است و شامل بخش‌های زیر می‌شود:
- مدیریت کل: مسئول تصمیم‌گیری‌های کلان و سیاست‌گذاری.
- فروش و بازاریابی: هدایت تیم‌های فروش، مدیریت ارتباط با مشتریان (CRM)، و طراحی کمپین‌های بازاریابی.
- تدارکات و زنجیره تأمین: مدیریت تأمین کالاها، انبارداری، و توزیع به موقع محصولات.
- امور مالی و حسابداری: مدیریت بودجه، پرداخت‌ها، و حساب‌های مشتریان.
- پشتیبانی مشتری: پاسخگویی به نیازهای مشتریان و ارائه خدمات پس از فروش.
- منابع انسانی: تمرکز بر آموزش و توسعه کارکنان و مدیریت عملکرد.
در شرکت‌های بین‌المللی، بخش‌های مدیریت صادرات و واردات نیز اضافه می‌شود.
-
چارت سازمانی در صنعت پتروشیمی و پالایشگاه
چارت سازمانی در این صنعت بسیار پیچیده است و شامل واحدهای عملیاتی و پشتیبانی می‌شود:
- مدیریت کل: مسئول راهبردها، توسعه کسب‌وکار و تعاملات با سهامداران.
- واحد بهره‌برداری: مدیریت فرآیندهای تولید مواد پتروشیمی، شامل اپراتورها، تکنسین‌ها، و مهندسان.
- واحد ایمنی و محیط زیست (HSE): نظارت بر ایمنی کارکنان و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی.
- مهندسی و پروژه‌ها: طراحی و بهینه‌سازی تأسیسات و تجهیزات.
- تحقیق و توسعه: توسعه فناوری‌های جدید و محصولات مبتنی بر نیاز بازار.
- زنجیره تأمین و تدارکات: تأمین مواد اولیه و هماهنگی حمل‌ونقل محصولات.
- امور مالی و حسابرسی: مدیریت سرمایه‌گذاری‌ها، بودجه‌بندی، و گزارش‌دهی مالی.
شرکت‌های پتروشیمی بزرگ معمولاً دارای دفاتر بین‌المللی و واحدهای بازاریابی جهانی هستند.
-
چارت سازمانی در هتل‌ها
ساختار سازمانی هتل‌ها بر ارائه خدمات به مهمانان تمرکز دارد:
- مدیریت کل هتل: مسئول عملکرد کلی هتل و تعامل با مدیران بخش‌ها.
- بخش اقامت: شامل رزرواسیون، پذیرش، و خدمات پذیرایی مهمانان است.
- بخش خدمات مهمان‌داری: نظافت اتاق‌ها، مدیریت خانه‌داری، و خدمات ویژه مهمانان.
- غذا و نوشیدنی: شامل آشپزخانه، رستوران، و بار است که توسط سرآشپز و مدیر رستوران مدیریت می‌شود.
- فروش و بازاریابی: مسئول تبلیغات، همکاری با آژانس‌های مسافرتی، و جذب مشتریان.
- تدارکات و لجستیک: مدیریت موجودی مواد غذایی، ملزومات، و خدمات پشتیبانی.
در هتل‌های بزرگ، بخش‌های تفریحی مانند اسپا، استخر، و ورزش نیز اضافه می‌شوند.
-
چارت سازمانی در رستوران‌ها
چارت سازمانی رستوران‌ها بسته به اندازه و نوع آن ممکن است متفاوت باشد:
- مدیریت کل: مسئول مدیریت کارکنان و تعامل با مشتریان.
- سرآشپز: مدیریت آشپزخانه، طراحی منو، و نظارت بر کیفیت غذا.
- آشپزهای فرعی و کمک‌آشپز: آماده‌سازی غذا و کمک به سرآشپز.
- خدمات مشتری: گارسون‌ها، صندوق‌داران، و مدیر سالن.
- تدارکات و تأمین مواد اولیه: مدیریت خرید و انبار مواد غذایی.
رستوران‌های زنجیره‌ای ممکن است تیم‌هایی برای توسعه شعبه‌ها و مدیریت برند داشته باشند.
-
چارت سازمانی در بیمارستان‌ها
چارت سازمانی بیمارستان‌ها معمولاً بر اساس خدمات درمانی و پشتیبانی طراحی می‌شود:
- مدیریت کل بیمارستان: مسئول سیاست‌گذاری، بودجه‌بندی، و نظارت بر عملکرد بخش‌ها.
- مدیریت خدمات درمانی: شامل پزشکان، جراحان، پرستاران، و تکنسین‌های پزشکی.
- بخش‌های تخصصی: شامل بخش‌های جراحی، داخلی، قلب، اطفال، اورژانس، و آزمایشگاه‌ها.
- بخش مدیریت پرستاری: نظارت بر تیم‌های پرستاری و اطمینان از کیفیت مراقبت.
- بخش اداری و مالی: مدیریت بیمه‌ها، حسابداری، و پذیرش بیماران.
- بخش تدارکات و لجستیک: مدیریت موجودی داروها، تجهیزات پزشکی، و پشتیبانی خدماتی.
- واحد HSE و کنترل عفونت: مدیریت ایمنی کارکنان، بیماران، و پیشگیری از عفونت‌ها.
بیمارستان‌های بزرگ ممکن است بخش‌های پژوهشی و آموزشی نیز داشته باشند.
-
چارت سازمانی در بانک‌ها
بانک‌ها ساختار بسیار منظم و سلسله‌مراتبی دارند:
- مدیرعامل و هیئت مدیره: نظارت بر سیاست‌گذاری‌ها و اهداف کلان بانک.
- مدیریت شعب: مدیریت و نظارت بر عملکرد شعب بانک در سطح مناطق مختلف.
- بخش اعتبارات و تسهیلات: مدیریت وام‌ها و تسهیلات اعتباری برای مشتریان.
- بخش خزانه‌داری و سرمایه‌گذاری: مدیریت سرمایه‌گذاری‌های بانک و نقدینگی.
- بخش ریسک و انطباق: ارزیابی ریسک‌های مالی و نظارت بر رعایت مقررات.
- بخش فناوری اطلاعات (IT): مدیریت سیستم‌های بانکداری الکترونیکی و امنیت سایبری.
- بخش خدمات مشتریان: شامل خدمات پاسخگویی، کارت‌های بانکی، و راهنمایی مشتریان.
بانک‌های بزرگ بین‌المللی معمولاً دارای بخش‌های تجارت خارجی و بانکداری خصوصی نیز هستند.
-
چارت سازمانی در شرکت‌های فناوری اطلاعات (IT)
شرکت‌های IT معمولاً ساختاری نوآورانه و پروژه‌محور دارند:
- مدیرعامل و مدیر فنی (CTO): راهبری فناوری‌ها و استراتژی‌های تکنولوژی شرکت.
- توسعه نرم‌افزار: شامل تیم‌های برنامه‌نویسی، توسعه اپلیکیشن، و تست نرم‌افزار.
- مدیریت زیرساخت: مدیریت شبکه‌ها، دیتاسنترها، و امنیت اطلاعات.
- تحقیق و توسعه (R&D): طراحی و پیاده‌سازی فناوری‌های نوآورانه.
- بازاریابی و فروش: تحلیل بازار، جذب مشتری، و تبلیغات محصولات دیجیتال.
- پشتیبانی فنی: ارائه خدمات به مشتریان و رفع مشکلات فنی.
- بخش UX/UI: طراحی تجربه و رابط کاربری محصولات دیجیتال.
شرکت‌های بزرگ فناوری ممکن است تیم‌های بین‌المللی و بخش‌های ویژه تحقیقاتی داشته باشند.
-
چارت سازمانی در شرکت‌های حمل‌ونقل و لجستیک
این شرکت‌ها بر اساس مدیریت جریان کالا و خدمات طراحی می‌شوند:
- مدیرعامل و هیئت مدیره: مدیریت کلان و نظارت بر برنامه‌های استراتژیک.
- بخش عملیات و حمل‌ونقل: مدیریت حمل‌ونقل کالاها، رانندگان، و وسایل نقلیه.
- مدیریت زنجیره تأمین: نظارت بر جریان مواد اولیه و محصولات نهایی.
- بخش انبارداری: مدیریت موجودی، بسته‌بندی، و آماده‌سازی محموله‌ها.
- واحد برنامه‌ریزی و زمان‌بندی: زمان‌بندی دقیق حمل‌ونقل و کاهش تأخیرات.
- فروش و بازاریابی: جذب مشتریان جدید و ارائه خدمات لجستیک سفارشی.
- بخش فناوری اطلاعات (IT): مدیریت سیستم‌های ردیابی، GPS، و اتوماسیون لجستیک.
در شرکت‌های بین‌المللی، بخش‌های تخصصی نظیر حمل‌ونقل هوایی، دریایی، و ریلی نیز دیده می‌شود.
-
چارت سازمانی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی
ساختار دانشگاه‌ها معمولاً مبتنی بر آموزش و پژوهش طراحی می‌شود:
- رئیس دانشگاه: مسئولیت هدایت کلان دانشگاه و تعامل با وزارت علوم.
- معاونت‌های تخصصی: شامل آموزش، پژوهش، دانشجویی، و مالی.
- دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی: هر دانشکده شامل مدیران گروه‌ها و اعضای هیئت علمی است.
- کتابخانه و مرکز منابع علمی: پشتیبانی از دانشجویان و اساتید در پژوهش‌ها.
- مرکز فناوری و نوآوری: مدیریت پروژه‌های تحقیقاتی و همکاری با صنعت.
- بخش اداری و پشتیبانی: مدیریت امور مالی، منابع انسانی، و خدمات رفاهی.
دانشگاه‌های بزرگ ممکن است شامل پارک‌های علم و فناوری و واحدهای کارآفرینی نیز باشند.
برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید 02144259582
مطلب مرتبط: چرخه PDCA
بدون دیدگاه